میدان آرش یکی از میادین گازی است که در سال جاری مناقشاتی برای بهره برداری از آن بین سه کشور ایران، کویت و عربستان وجود داشته است، اما با نگاهی به سوابق تاریخی مذاکرات ایران و کویت نشان می‌دهد در طول مذاکرات دو کشور از ۶۰ سال پیش، بر سر تعیین مرزهای آبی و همکاری مشترک در برداشت از این منابع گازی، همواره سران دو کشور حق کشور مقابل را برای سهم‌داشتن در این منابع عظیم گازی به‌رسمیت شناخته‌اند.

میدان گازی آرش کجاست؟

در سال ۱۹۶۲ در میانه خلیج فارس ذخایر عظیم گازی کشف شد که حجم آن ۳۵ تا ۶۰ تریلیون فوت‌مکعب (۶۰ هزار میلیارد فوت‌مکعب) تخمین زده شده است، این میدان که بین سه و کشور ایران و کویت و عربستان مشترک شناخته شد، در سمت ایران با نام "آرش" و در سمت کویت با نام "الدره" نامیده می‌شود.

از همان سال ۱۹۶۰ اختلاف میان ایران و کویت بر سر مرز آبی دو کشور در منطقه قرارگیری این میدان مشترک آغاز شد، اما اختلافات به‌صورت اظهارنظرهایی در جلسات باقی ماند تا اینکه در سال ۲۰۰۱ ایران به استقرار تجهیزات برای آغاز حفاری اکتشافی در این میدان اقدام کرد. کویت با اطلاع از آغاز حفاری‌های اکتشافی توسط ایران، با تهدید کشورمان به شکایت در مراجع بین‌المللی، ایران را از هرگونه فعالیت تا زمان حصول نتیجه در تعیین مرز آبی نهی کرد و ایران نیز فعالیت‌های اکتشافی و توسعه‌ای خود را به‌روی میدان آرش متوقف کرد.

این اقدام کویت و همکاری ایران در توقف فعالیت‌هایش، در حالی بود که عربستان و کویت در طرحی مشترک از سال ۲۰۰۰ فعالیت‌های اکتشافی و توسعه‌ای را به‌روی این میدان گازی بدون اطلاع ایران آغاز کرده بودند. آغاز حفاری‌های اکتشافی در میدان مشترک "آرش الدره" توسط عربستان و کویت به سال ۲۰۰۰ بازمی‌گردد که این کار بدون اجازه ایران به‌عنوان یک شریک در این میدان مشترک انجام گرفت. بحث اجازه و هماهنگی با ایران بدین منظور بیان شده است که دو طرف هنوز بر سر تعیین مرز مشترک آبی در این منطقه اختلاف نظر داشتند.

اهمیت میدان گازی آرش برای ایران و کویت و عربستان

این شرایط در حالی است که هم عربستان و هم کویت به گاز طبیعی میدان آرش نیاز دارند. عربستان برای تولید برق مجبور است بخش مهمی از نفت تولیدی را در نیروگاه‌ها به مصرف برساند. این در حالی است که با بهره‌برداری از میدان آرش، در کنار افزایش نقش انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی‌اش، می‌تواند نفت خام بیشتری صادر کند. کویت هم از منابع میدان آرش در امنیت انرژی خویش بیشترین بهره را خواهد بود. ایران نیز که امیدوار است در نبود روسیه به بازیگر تازه عرصه صادرات گاز تبدیل شود به این میدان گازی و نفتی از همیشه بیشتر نیاز دارد. هم چنین این نکته حائز اهمیت است که ایران و عربستان به عنوان دو کشور با ذخایر عظیم نفت در بازار جهانی انرژی رقیب هم هستند. عربستان با توجه به روابط خوبش با غرب توانسته است با افزایش ظرفیت تولید نفت نقش حیاتی در بازار نفت و مبادلات بازار جهانی انرژی ایفا کند.

آبان ماه سال جاری در بیانیه پایانی شورای همکاری خلیج فارس ادعا شده که میدان گازی آرش دارایی مشترک عربستان سعودی و کویت است و ایران حقی از آن ندارد. در همین راستا، «ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در خصوص برخی بندهای بیانیه پایانی چهل و چهارمین نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران ابراز تأسف کرد و آن‌ها را غیرقابل قبول و مردود دانست. وی همچنین گفت که جمهوری اسلامی ایران بر اساس مذاکرات دوجانبه خود با دولت کویت و سوابق مذاکراتی، همواره بر همکاری دوستانه و سازنده در حوزه انرژی از جمله در منطقه آرش تاکید کرده است. بدون تردید، رفتارهای مبتنی بر توجه به منافع و مصالح مشترک، می‌تواند زمینه‌های مناسب همکاری‌های منطقه‌ای را فراهم کند.

تاکید کنعانی بر حل وفصل موضوع میدان آرش

ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اخیرا در پاسخ به بیانیه پایانی سفر امیر کویت به بحرین که در آن به موضوع میدان آرش اشاره شده، اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران همواره بر حل و فصل موضوع میدان آرش از طریق گفت‌وگو و براساس مذاکرات پیشین کارشناسان تاکید کرده و بر این باور است که توافق درخصوص این موضوع در فضای همکاری و احترام به منافع و مصالح مشترک قابل دسترسی است.

وی افزود: بدون شک طرح ادعاهای یکجانبه در بیانیه‌های مختلف و رسانه‌ها نمی‌تواند گامی به جلو برای حل این پرونده قلمداد شود.

کنعانی ضمن تصریح به اصل حسن همجواری و سیاست تقویت روابط با همسایگان، بار دیگر بر آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای ادامه مذاکرات در فضای دوستانه و کارکردی با هدف رسیدن به یک راه حل مورد توافق تاکید کرد.

حالا باید دید با چنین وضعیتی که پیش آمده، ایران از سهم خود کوتاه می‌آید یا آنکه مذاکرات جدیدی را دنبال می‌کند.